Genetyki krów nie można bagatelizować

Jakie znaczenie ma genetyka krów mlecznych? Czy warto inwestować w dobrą genetykę krów? Czy w małych i średnich gospodarstwach też się to opłaca? Przyśpieszenie postępu hodowlanego w postaci dobrych jałowic pochodzących z własnego odchowu oraz zwiększenie jakości i ilości produkowanego mleka to cel, do którego dążyć powinien każdy hodowca krów mlecznych. Jednak czy koszt zakupu odpowiedniej jakości nasienia jest tego warty? Czy hodowca ma gwarancje, że dążenie do policzalnych efektów dbania o postęp genetyczny w stadzie to dobra inwestycja? Otóż odpowiedź jest jednoznaczna. Genetyki nie można bagatelizować.

Genetyka krów – cechy polepszające postęp hodowlany i ekonomiczny

Poprawa płodności – wybór buhajów o odpowiedniej płodności zapewni wzrost liczby zacielonych krów oraz pozwoli uzyskać więcej cieląt w roku. Długoterminowy plan doboru genetycznego zadecyduje o płodności stada jako całości i zagwarantuje utrzymanie płodności stada na wysokim poziomie. Zwiększenie płodności i skrócenie odstępów między wycieleniami prowadzi do wyższej opłacalności produkcji mlecznej.

Łatwość wycieleń

W indeksie łatwości wycieleń uwzględnia się zarówno przebieg porodu bezpośredni/ojcowski (łatwość wycielenia przypisywana ojcu cielaka), jak i przebieg porodu matczyny (jak córki buhaja radzą sobie podczas wycieleń). To jeden z ważniejszych indeksów buhajów dobieranych pod kątem pierwiastek. Stres okołowycieleniowy potrafi znacznie opóźnić wysoki poziom produkcji mleka jak i utrzymanie odpowiedniej kondycji. Dobierając zatem nasienie buhajów, które dają łatwe porody obniża ryzyko problemów zdrowotnych jałówki po jej pierwszym wycieleniu. Przodującą rasą w łatwości wycieleń jest norweska czerwona. 

Poprawa wydajności mlecznej

Wydajność mleczna zaliczana jest do kategorii cech ilościowych, które są zależne od wielu genów. Jest to więc dosyć złożony indeks. Do poprawy wydajności konieczna jest analiza kilku wariantów genetycznych, które kształtują wyższą wydajność. Dzięki genotypowaniu hodowca ma szanse na zwiększenie wydajności w stadzie z każdym kolejnym odchowanym pokoleniem. 

Poprawa jakości i składu mleka

Tłuszcz i białko to parametry cenione w mleczarstwie jak również jakość higieniczna mleka. Obniżenie ilości komórek somatycznych w mleku to cecha wysoko-odziedziczalna idąca za ojcem przyszłych pokoleń, co potwierdza fakt, że nie warto bagatelizować genetyki krów. Ustalono też, że około 60% zmienności w zakresie koncentracji składników w mleku przypisuje się czynnikom genetycznym właśnie.

Korzyści płynące z doskonalenia genetyki krów

Korzyści z zastosowania dobrej genetyki i doskonalenia stada jest kilka tj. poprawa zdrowotności, długowieczności, cech związanych z rozrodem, produkcją mleka czy też przyrostami cieląt. To wszystko składa się na jedną zasadniczą wartość świadczącą o tym, że genetyki nie można bagatelizować – koszty i zyski z produkcji mleka! 

Doskonaląc zwierzęta, poprawiamy ich potencjał genetyczny, który pozwoli później zwiększyć produkcję mleka nawet o 150 litrów od krowy w ciągu roku. Przeliczając to na cenę mleka, tj. średnio 2,40 zł (dane GUS za styczeń 2025 r.), daje to czysty zysk 360 zł od sztuki. Przy 50 krowach dojnych to już 18000 zł, a przy 100 sztukach to 36000 zł dodatkowego przychodu z samej produkcji mleka. 

Genetyka krów a parametry jakościowe mleka

Ale to nie tylko rosnąca ilość mleka jest korzyścią dla hodowcy. To także poprawa jakości i składu mleka, czyli parametrów ważnych w przetwórstwie mleczarskim. Zmniejszenie ilości bakterii w mleku to gwarancja „klasy ekstra” zaś poprawa ilości białka czy tłuszczu to dodatkowe punkty składające się na ostateczną cenę mleka w skupie. Poprawę parametrów mleka będą odczuwali Ci hodowcy, którzy sami wytwarzają produkty mleczarskie, gdyż sery będą znacznie lepsze, co przełoży się zapewne na ilość zadowolonych i polecających wyroby klientów. 

Genetyka krów, dlaczego warto w nią inwestować?

Podsumowując, korzyści płynące z inwestowania w dobrą genetykę można śmiało wyliczać i podliczać:

• zwiększona produkcja mleka = więcej mleka sprzedanego
• lepsze parametry higieniczne mleka = lepsza klasa mleka = dopłaty jakościowe
• lepszy skład mleka przydatny, chociażby w serowarstwie = dopłaty specjalne za parametry białka/tłuszczu
• poprawa płodności krów = łatwiejsze zazielenienie krów = mniejsze koszty na inseminację 
• oszczędność nakładów na opiekę weterynaryjną = zdrowsze wymiona = mniejszy stres związany z rozrodem = zdrowsze cielęta. 

Wydanie nieco więcej złotówek na nasienie wysokiej klasy jest wręcz oszczędnością, którą warto zauważyć. 

Dr inż. Marta Iwaszkiewicz