Energia w paszy – kiedy dodać? Kiedy ująć?

Zapotrzebowanie na energię obejmuje zarówno potrzeby bytowe związane z funkcjonowaniem organizmu, jak i potrzeby produkcyjne, uzależnione od poziomu produkcji. W żywieniu krów wysokowydajnych podaż energii w dawce pokarmowej powinna być uwarunkowana stanem kondycji, ilością produkowanego mleka oraz optymalnymi wartościami wskaźników rozrodu.

Pasze objętościowe w żywieniu bydła mlecznego

Źródłem energii w paszach objętościowych jest włókno, czyli węglowodany budujące ścianę komórkową roślin. Węglowodany ulegają w żwaczu fermentacji mikrobiologicznej, w wyniku której powstają lotne kwasy tłuszczowe stanowiące źródło energii dla krów mlecznych. Produkowane dla bydła mlecznego pasze objętościowe powinny charakteryzować się wysoką jakością, a głównym celem hodowcy powinno być dążenie do ich maksymalnego wykorzystania w dawkach pokarmowych krów mlecznych.

Spośród pasz objętościowych kluczowe znaczenie posiada kiszonka z kukurydzy, której wartość pokarmowa w znacznym stopniu zależy od technologii uprawy, terminu zbioru oraz metody zakiszania. W przypadku kiszonki z całych roślin kukurydzy pamiętajmy, że posiada ona dwa źródła energii: ziarno (skrobia) oraz masa zielona (węglowodany strukturalne). Produkcja kiszonki z gniecionym ziarnem kukurydzy, gwarantuje wyższą strawność skrobi w jelicie cienkim, jednakże z powodu niskiego udziału włókna bydło nie może jej jeść „do woli” (max. 8–10 kilogramów dziennie).

Pasza treściwa – żywienie krów mlecznych

Pasze treściwe dla bydła mlecznego charakteryzują się dużą koncentracją energii i składników pokarmowych. Wielu hodowców sądzi, że jeżeli pobranie paszy (również energii) jest niskie, to najlepszym rozwiązaniem będzie zwiększenie koncentracji składników pokarmowych poprzez większe dawki paszy treściwej.

Pamiętajmy, że wysoki udział pasz treściwych (ponad 50% suchej masy dawki pokarmowej) powoduje natychmiastowy wzrost stężenia lotnych kwasów tłuszczowych w żwaczu, a to doprowadza do gwałtownego obniżenia pH treści pokarmowej. W konsekwencji wzrasta ryzyko wystąpienia choroby metabolicznej, jaką jest kwasica żwacza. Jednakże warto podkreślić, że pasze treściwe w różnym stopniu wpływają na środowisko żwacza. Dla przykładu skrobia z ziaren pszenicy, jęczmienia czy owsa jest rozkładana w żwaczu w większym stopniu niż skrobia z ziarna kukurydzy, która w dużym stopniu trawiona jest jelitowo.

Bilans energetyczny

Równowaga energetyczna występuje wtedy, gdy energia wydatkowana na wszystkie potrzeby organizmu (bytowe i produkcyjne) jest zaspokajana poprzez dostateczną podaż energii z pożywienia. Jeśli pobranie energii jest wyższe niż potrzeby bydła mlecznego – dochodzi do przekarmienia, bilans energetyczny przyjmuje wartości dodatnie. Natomiast jeśli w dawce pokarmowej występuje deficyt energii względem zapotrzebowania, mówimy o ujemnym bilansie energetycznym (niedożywieniu).

Dodatni bilans energetyczny

Przestrzeganie poziomu energii w żywieniu bydła mlecznego jest ważne z uwagi na utrzymanie prawidłowej kondycji krów (3,25 - 3,5 według Body Condition Score, BCS). Szczególną uwagę na poziom energii w dawce pokarmowej należy zwrócić w ostatnich miesiącach laktacji. Krowy cielne z powodu wzrostu stężenia hormonów steroidowych mają zwiększony apetyt, a więc pobierają więcej paszy, w tym również energii. Nadmierna podaż energii może doprowadzić do zwiększenia kondycji krów, a nawet otłuszczenia organizmu, w konsekwencji wzrasta ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych, zarówno przed wycieleniem jak i w okresie wczesnej laktacji.

Ujemny bilans energetyczny

Na początku laktacji poziom produkcji mlecznej wielokrotnie przewyższa zdolność pobrania paszy przez krowę, czego efektem jest ujemny bilans energetyczny. W warunkach fizjologicznych niedobór energii objawia się nieznaczną utratą masy ciała (spadek kondycji maksymalnie 0,5 pkt BCS w ciągu pierwszych 30 dni). Z tego powodu, w pierwszych tygodniach laktacji należy zadbać o wysokie pobranie paszy, jej smakowitość oraz odpowiednią ilości glukozy (prekursor laktozy). Po szczycie laktacji (pierwsze 100 dni) kondycja krowy powinna ulec stopniowej stabilizacji. W przypadku chronicznego niedoboru energii w dawce pokarmowej ujemny bilans energetyczny pogłębia się, czego efektem jest intensywny spadek masy ciała, osłabienie organizmu oraz obniżenie wydajności dobowej krów mlecznych. 

Energia a ketoza

Deficyt energetyczny pojawiający się w ciągu trzech pierwszych miesięcy laktacji krów mlecznych może doprowadzić do uruchomienia rezerw tłuszczowych organizmu. W efekcie dochodzi do podwyższenia koncentracji niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych w surowicy krwi i trójglicerydów w wątrobie. Niedobór energii w żywieniu krów po wycieleniu obejmuje znaczną część populacji, w konsekwencji nawet 30% zwierząt może zmagać się z podkliniczną lub kliniczną postacią ketozy. Następstwem tej jednostki chorobowej są straty w produkcji mleka sięgające nawet 1000 kg mleka od krowy w okresie laktacji. Błędy żywieniowe popełniane w początkowym etapie laktacji, w tym przedłużający się okres ujemnego bilansu energetycznego, mogą doprowadzić do zwyrodnienia tłuszczowego wątroby, wystąpienia zaburzeń w rozrodzie, zapalenia gruczołu mlekowego lub przemieszczenia trawieńca. 

Energia a wskaźniki rozrodu

Wysokoprodukcyjne krowy mleczne powinny wchodzić w laktację w kondycji 2,75 - 3,0 pkt. Obniżona kondycja ciała w pierwszym miesiącu laktacji (poniżej 2,5 pkt) powoduje ograniczenie wydzielania hormonu luteinizującego, a to bezpośrednio wpływa na wydłużenie okresu powrotu do aktywności jajnikowej. Dodatkowo przy przedłużającym się ujemnym bilansie energetycznym odnotowuje się obniżenie produkcji insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1), który odpowiada za prawidłowy rozwój pęcherzyków jajnikowych po wycieleniu. W efekcie cykle płciowe krów są nieregularne, dochodzi do braku występowania objawów rujowych oraz wydłużenia okresu pomiędzy porodem a kolejnym zacieleniem, a to generuje straty finansowe. 

W przypadku krów, które manifestują objawy rujowe i są skutecznie inseminowane, ale nie dochodzi do rozwoju zarodka, świadczyć to może o słabej jakości produkowanych oocytów. Należy pamiętać, że prawidłowy poziom energii jest niezbędny również do utrzymania ciąży w pierwszych miesiącach jej trwania. Obniżenie udziału energii w dawce pokarmowej może nastąpić, dopiero gdy lekarz weterynarii stwierdzi prawidłowo rozwijającą się ciążę. 

Rozwiązanie na deficyt energetyczny

W praktyce bardzo dobrze sprawdzają się tłuszcze chronione, charakteryzujące się bardzo wysoką koncentracją energii (25-26 MJ NEL). Na polskim rynku możemy spotkać go pod postacią tzw. mydeł kwasów tłuszczowych, tłuszczów uwodornionych, tłuszczów frakcjonowanych oraz produktów powstałych w wyniku ekstruzji nasion roślin oleistych. Dzięki swojej budowie tłuszcze chronione nie są wykorzystywane w żwaczu, a ich wchłanianie następuje bezpośrednio w jelicie cienkim. Przy stosowaniu tłuszczów chronionych ważne jest, aby ściśle przestrzegać dawkowania. Udział tłuszczu chronionego powyżej 5% dawki TMR może negatywnie wpłynąć na rozwój i namnażanie bakterii celulolitycznych odpowiedzialnych za rozkład celulozy. Następstwem zaburzeń rozwoju mikrobiomu żwacza będzie spadek strawności dawki pokarmowej.

W celu pokrycia deficytu energetycznego zastosować można również komponenty glukoplastyczne tj. gliceryna lub glikol propylenowy, które stanowią źródło glukozy – łatwo przyswajalnej energii. 

Dostępne pasze dla bydła mlecznego

Postęp hodowlany bydła mlecznego w dużym stopniu skupił się na wydajności. Wysoki poziom produkcji mlecznej wymaga wysokiej podaży składników pokarmowych oraz zwiększonej koncentracji energii w dawce pokarmowej. Jednakże warto mieć na uwadze również kondycję zwierząt, aby nie doprowadzić do chorób metabolicznych, które negatywnie wpłyną na aspekty ekonomiczne hodowli krów mlecznych.

W sklepie internetowym ALDO można zakupić pasze rozdojeniowe marki DE HEUS:  Lacto Start IPC, Lacto Impuls IPC oraz pasze rozdojeniowe produkowane przez firmę DE HEUS wyłącznie dla firmy ALDO – Mlekomax Aldo 20 TOP i Mlekomax Aldo 27 Premium. Dostępne są również pasze laktacyjne marki DE HEUS: 20 Power, 25 Power, 21 Power Delux, 21 Power.

Oprócz tego można skorzystać z profesjonalnego doradztwa żywieniowego – skontaktuj się z nami, a skomponujemy paszę idealnie dopasowaną do potrzeb Twojego bydła.